Gottland

Historia Czech i Czechów w XX wieku może się wydawać zarówno tragiczna, jak i pełna groteski. W losach tych przejrzeć może się praktycznie cała Europa i to począwszy od czasów przynależności do monarchii austro-węgierskiej, poprzez czasy totalitaryzmu, Czechosłowacji, aż po czasy bardziej już współczesne.


Naród czeski wydał na świat wielu wybitnych: artystów, polityków, uczonych. W XX wieku niejednokrotnie trafiali oni na mur systemu, niesprawiedliwości i okrucieństwa, który ciężko było przebić. Któż więc lepiej potrafiłby nam to uświadomić, jeśli nie Mariusz Szczygieł, który sam siebie określa przecież mianem czechofila.


Ta książka jest zbiorem reportaży. Prawdą jest jednak, iż teksty Szczygła trudno jednoznacznie zaklasyfikować. Stoją one bowiem na pograniczu reportażu, eseju, felietonu i dziennikarskiego opowiadania. Kunszt pisarski autora sprawia jednak, iż wszystko to jest spójne, a pointy zawsze są trafne i umieszczone w odpowiednich miejscach. Sugeruje to poniekąd, że mamy tu do czynienia z tekstami humorystycznymi i w pewnym sensie tak jest w istocie. Jednak jeśli postrzegać “Gottland” jako książkę humorystyczną, byłaby to prawdziwie czarna komedia.


Spotykamy tu postaci niezwykle ważne dla najnowszej historii Czech, a dawniej Czechosłowacji. Są to między innymi: czeski “bóg muzyki” - Karel Gott, czy też znane piosenkarki - Helena Vondráčkova i Marta Kubišova. Dla tej ostatniej uczestnictwo w wydarzeniach tak zwanej praskiej wiosny skończyło się dwudziestoletnim zakazem występowania.


Poznamy tu bliżej kochankę Josepha Goebbelsa - aktorkę Lídę Baarovą, a także zakazanego w Czechosłowacji pisarza Jana Procházkę. Szczygieł przedstawia również tragiczną historię Otakara Šveca – twórcę największego pomnika Stalina na świecie. Lekarkę i działaczkę opozycji, a następnie polityka – Jaroslavę Moserovą - poznajemy jako tłumaczkę kryminałów Dicka Francisa. To historie o ludziach, niespodziewanych, a często tragicznych w skutkach decyzjach i splotach wydarzeń, które zmieniały losy pokoleń.


Książka Mariusza Szczygła ukazała się po raz pierwszy w 2006 roku i z miejsca zdobyła ogromne uznanie krytyki i czytelników. Znalazła się w finale Literackiej Nagrody Nike i uhonorowana została Nagrodą im. Beaty Pawlak w 2007 roku. Przetłumaczona została na wiele języków obcych, a po dziś dzień w Czechach odgrywane są spektakle teatralne zrealizowane na jej motywach. Jeśli więc masz już za sobą lekturę “Zrób sobie raj” lub wybierasz się do Czech nie tylko na piwo, warto tę właśnie książkę zabrać ze sobą.